واکاوی «تشریفات زائد در مراسم ترحیم»
توسط در سبک زندگی بدون دیدگاه
واکاوی «تشریفات زائد در مراسم ترحیم»مراسم ترحیم در گذشته‌های نه چندان دور، بسیار ساده و بی‌آلایش برگزار می‌شد و عزاداران از مهمانان با خرما و حلوا پذیرایی می‌کردند اما امروزه آن‌قدر در ظواهر برگزاری یک مراسم ختم غرق شده‌ایم که اصل کار را فراموش کرده‌ایم این در حالی‌است که در گذشته اگر فردی در محله از دنیا می‌رفت همسایه‌ها در اجرای مراسم ختم مشارکت می‌کردند و معمولاً در منزل از مهمانان پذیرایی می‌شد، اما امروزه این مراسم‌ها حتی از مساجد هم فراتر رفته و باید در سالن‌ها و تالارها گرفته شود.
خرید قبر، هزینه غسل، تابلوی موقت بالای مزار، سنگ قبر، عرشه خوان و اکو، سالن سوگواری، اعلامیه ترحیم، کارت دعوت، بنرهای اعلام هم‌دردی و… تنها بخشی از هزینههای هنگفت مردن است که ورثه را به شدت آزار می‌دهد و مصیبت خانواده عزادار را دوچندان کرده است.امروزه ورود رسوم غلط در برگزاری مراسم ختم در لرستان و بسیاری از استان‌های کشور، سبب به انحراف کشیده شدن این مراسم و تحمیل هزینههای سنگین به خانواده عزادار شده در حالی‌که این رسوم تطابقی با سبک زندگی اسلامی ندارند.
اثرات و برکات مجالس ترحیم
برگزاری مراسمات ترحیم توسط بازماندگان برای مردگان خود از چند جهت دارای اثر و برکت است، اولین اثر برگزاری مراسمات اموات شادی روح آن میت است، این نوع حوادث کوهی از غم و اندوه را بر شانه‌های بازماندگان تحمیل می‌کند و حضور مردم یک مشارکت در سهیم بودن در غم و اندوه و تسلی‌بخشی صاحبان عزاست، همچنین این محافل باعث بصیرت‌افزایی و بیدار شدن از خواب غفلت و ذکر مرگ می‌شود و سازندگی بهتری در تربیت روحی و عملی انسان‌ها خواهد داشت کمااینکه یاد م
رگ یکی‌از مسائل موعظه‌گر است و در رفتار و کردار آدمی سهم به‌سزایی دارد این در حالی‌است که در حدیثی از نبی مکرم اسلام حضرت محمدمصطفی(ص) آمده است: «قلب‌ها زنگ می‌گیرد همان‌گونه که آهن زنگ‌زدگی بر آن عارض می‌شود»، یکی‌از اصحاب پرسید چه چیزی قلب‌های زنگ‌زده را صیقل می‌دهد. پیامبر جواب داد: «سر و کار داشتن با قرآن و یاد مرگ».
مرگ از نگاه قرآن
نزدیک به هزار آیه در قرآن‌کریم مربوط به معاد است که از لحظات مردن تا عالم برزخ و روز قیامت و بهشت و جهنم سخن گفته ازجمله این‌که در آیه ۲۶ سوره «الرحمن» فرموده است: «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ؛ هر چه بر [زمين] است فانی شونده است».آیات ۳۰ تا ۳۲ سوره زمر با مضمون «إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عِنْدَ رَبِّكُمْ تَخْتَصِمُونَ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَ كَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ» مسئله مرگ را به‌عنوان یک قانون عمومی ذکر کرده که هیچ‌کس از این قانون استثنا نیست لذا یاد مرگ برای بیداری از غفلت و توبه و عدم دلبستگی به دنیاست.
همچنین در آیه ۱۸۵ سوره آل‌عمران در این رابطه آمده است: «كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ؛ هر جاندارى چشنده [طعم] مرگ است و همانا روز رستاخيز پاداش‌هايتان به‌طور كامل به شما داده می‌شود پس هر كه را از آتش به‌دور دارند و در بهشت درآورند قطعاً كامياب شده است و زندگى دنيا جز مايه فريب نيست» و در آیه سوم سوره ابراهیم(ع) نیز خدای متعال فرموده است: «الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا أُوْلَئِكَ فِي ضَلاَلٍ بَعِيدٍ؛ همانان كه زندگى دنيا را بر آخرت ترجيح می‌دهند و مانع راه خدا می‌شوند و آن‌را كج میشمارند آنانند كه در گمراهى دور و درازى هستند».
مرگ در کلام امام حسین(ع)/علامت مردن مؤمن و کافر
امام محمدباقر(ع) فرمود: «علامت مرگ مؤمن، آن است که در هنگام مرگ، صورتش سفید می‌شود و عرق از پیشانیش سرازیر می‌گردد و از چشمش، آبی مانند اشک، خارج می‌شود که علامت خروج روح است! ولی کافر، از دهانش کفی همانند کف شتر، خارج می‌گردد».رسول خدا(ص) فرمود: «هرگاه رحلت مسلمانی، فرا میرسد، اعضا و جوارحش به هم می‌گویند: سلام بر تو! تو از من جدا میشوی و من از تو جدا میشوم تا روز قیامت!» همچنین رسول خدا(ص) فرمود: «به خدایی که جان محمد(ص)، به دست اوست اگر مکان مرده را میدیدید و سخن او را میشنیدید، از گریه بر او دست برداشته و بر خودتان گریه میکردید! وقتی‌که جنازه‌ای را حمل می‌کنند، روحش بر بالای جنازه حرکت می‌کند و صدا میزند: ای خانواده‌ام! ای پسرم! دنیا شما را مثل من، به بازی نگیرد! که از راه حلال و غیر حلال، اموالی را جمع کردم، ولی همه را برای غیر خود گذاشتم لذتش برای وارث و تبعاتش برای من است! از این‌که مثل من باشید حذر کنید!».
بیشتر بخوانید: قالیشویی سبلان
غذا دادن را در مصیبت‌ها ترک کنیم
امیر علی‌حیدر امیری، تحلیل‌گر و نظریه‌پرداز لرستانی در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به این کلام آیت‌الله بروجردی(ره) که کریه‌ترین غذا، تناول غذای بعد از تشییع جنازه است، گفت: متاسفانه در برخی از مناطق استان رسم است که بعد از تشییع جنازه، خانواده فرد متوفی اقدام به طبخ غذا برای افراد شرکت کننده در مراسم تشییع می‌کنند.
وی افزود: براساس دستورات دینی ما تا سه روز بعد از فوت افراد، همسایگان و اقوام بایستی غذا برای خانواده عزادار طبخ کرده و آن‌ها را اطعام کنند اما این بدعت غیرشرعی و غیرعرفی باعث شده است که خانواده متوفی برعکس به فکر غذا، مهمان‌داری، سفره‌چینی و پذیرایی از تشییع‌کنندگان باشند.
این کارشناس و تحلیل‌گر لرستانی با اشاره به تحمیل شدن هزینههای هنگفت و به‌وجود آمدن مشکلات مادی مترتب بر تشییع، تدفین و ترحیم بر خانواده فرد متوفی و عزادار، ادامه داد: لازم است این رسم و بدعت از بین برود.
امیری اضافه کرد: حال برای اعضای درجه یک خانواده اگر کسی از همسایگان و اقوام غذایی طبخ نماید در واقع ثواب اخروی دارد و خانواده متوفی فقط داغ عزیزی را تحمل می‌کند و به فکر اخذ قرض و پرداخت قرض‌های بعد از مصیبت نمی‌باشد.
این تئوریسین مسائل سیاسی با تاکید بر این‌که از نخبگان، فرهیختگان، معتمدین، ریش‌سفیدان و افراد مورد وثوق خانواده‌ها، طایفه، ایل و قبیله انتطار می‌رود با این بدعت مبارزه کرده و آن‌را در جامعه کم‌رنگ و از بین ببرند، گفت: حال این سوال مطرح است که افرادی‌که در تشییع جنازه شرکت می‌کنند مبلغی را به‌عنوان پرسانه به خانواده مصیبت‌زده پرداخت می‌کنند آیا این هم اشکال دارد.
وی افزود: در این مورد ممکن است مبالغ غیرمتعارفی پرداخت شود بدین صورت که بعضا به‌خاطر چشم و هم‌چشمی و رقابت مبالغی پرداخت می‌شود که از توان بعضی از افراد فقیر و ضعیف بالاتر است به‌عنوان مثال در برخی طوایف هر کسی مبالغ پرسانه بالاتری می‌دهد دیگر افراد نباید از آن مبلغ کمتر پرداخت کنند لذا کارگری که در تامین معیشت خانواده در تنگنا قرار دارد چه‌طور می‌تواند مبلغ کلانی را به‌خاطر رقابت با دیگر اقوام پرداخت نماید.
امیری با اشاره به این‌که گاهی شاهد بوده‌ایم که افرادی در پرداخت پرسانه مصر بوده‌اند و برای این‌که در بین اقوام آبرو و حیثیت خود را حفظ کنند از دیگران پول قرض کرده و پرسانه گذاشته‌اند، گفت: همچنان که غذا دادن از طرف خانواده عزادار مکروه و منفور است پرداخت پرسانه از طرف افراد ضعیف و فقیر جامعه نیز منفور است لذا هم غذا دادن را در مصیبت‌ها ترک کنیم و هم دادن مبالغ پرسانه را و اگر اقوام درجه یک به‌صورت مخفیانه کمکی را به خانواده مصیبت‌دیده برای خرج کفن، دفن و مجالس و سنگ قبر بدهند کاری پسندیده است.
این تحلیل‌گر لرستانی افزود: از رسانه ملی و اصحاب رسانه استدعا داریم با کار فرهنگی و راه درست را نشان دادن با این بدعت نابجا مبارزه کرده و فرهنک اهل‌بیت( ع) و سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی را بر جامعه حاکم کنند تا هم مورد رضای خدا قرار بگیرد و هم افراد کمرشان در زیر مخارج مربوط به کفن و دفن و مجلس ترحیم خم نشود.
کیفیت وجود روح پس از خروج از بدن
حجت‌الاسلام سعید مهدوی‌امین، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان لرستان، در گفت‌وگو با ایکنا لرستان در رابطه با کیفیت وجود روح پس‌از خروج از بدن مادی، گفت: بدون شک روح پس‌از جدایى از بدن، باقى و جاوید خواهد ماند به‌گونه‌اى که سخن را مى‌شنود و پاسخ سلام‌ها را مى‌دهد. لذت نعمت‌ها و درد نقمت‌ها و عذاب را مى‌چشد.
وی افزود: در این رابطه کتاب‌های زیادی نوشته شده است که به‌عنوان نمونه ابن‌قیم در کتاب «الروح» در پاسخ به این سؤال که آیا روح مانند بدن مرگ را می‌چشد و می‌میرد چنین می‌نویسد: «دیدگاه‌ها متفاوت است گروهی می‌گویند مرگ را می‌چشد زیرا قرآن در آیه ۱۸۵ سوره مبارکه آل‌عمران می‌فرماید: «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ؛ هر نفسی طعم مرگ را می‌چشد»، گروهی دیگر می‌گویند ارواح بشری برای بقاء و دوام آفریده شده‌اند و هرگز طعم مرگ را نمی‌چشند. همچنین روایات مختلفی مؤید این نظر است از آن‌ها استفاده می‌شود که ارواح غیر مومنان در عذاب و ارواح مؤمنان در نعمت می‌باشد و حق همان است که مرگ نفوس همان جدایی از اجسادشان است و به‌معنای انعدام و نابودی نیست.
مهدوی با اشاره به این‌که در روایتی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمودند: «هیچ مسلمانى نیست که بر قبر برادر مؤمنش که در دنیا او را مى‌شناخته گذر کند و بر او سلام و درود فرستد مگر این که خداوند متعال روح متوفى را برمى‌گرداند تا پاسخ سلام او را بدهد».
مدیرکل تبلیغات اسلامی لرستان گفت: ابن‌قیم در ادامه کتاب خود مى‌نویسد: ارواح دو قسمند، یا در عذابند یا در نعمت؛ ارواحى که گرفتار عذاب و سختى هستند از زیارت و ملاقات یکدیگر محرومند لکن ارواحى که غرق در نعمت الهى مى‌باشند با یکدیگر ملاقات دارند و به زیارت همدیگر مى‌شتابند و در مواردى به مذاکره و یادآورى مسائلى مى‌پردازند.
مرگ؛ پایان زندگی
باید توجه داشت که پایان زندگی هر انسانی، مردن اوست.مرگ برای همه حتمی است و هیچ شخصی در هر پُست و مقامی که باشد نمیتواند خود را از مرگ نجات دهد اما لازم است در مراسمی که به یاد متوفیان و کسانیکه دست‌شان از دنیا کوتاه است برگزار می‌شود به‌دنبال راه‌هایی باشیم که باعث خشنودی روح آن‌ها و تسلی بازماندگان باشد این در حالی‌است که در برخی از مراسمات ترحیم شاید نیم و یا بیشتر وقتی که در اختیار مداح و سخنران مراسم است صرف تشکر و قدردانی از شرکت‌کنندگان در مراسم و معرفی نام و سمت شرکت‌کنندگان مهم و شاخص در مراسم می‌شود و این باعث شده که مجالس ترحیم در برخی از استان‌ها به تریبونی برای کاندیداها و یا بالا بردن برخی از افراد تبدیل شود و آن‌چه در این وسط به دست فراموشی سپرده می‌شود خود مرده و صاحبان عزا است.
سالار شهیدان در روز عاشورا خطاب به اصحابش فرمود: «ای فرزندان خانواده‌های بزرگوار! مرگ فقط پُلی است که شما را از سختی و مشقت، به بهشت‌های وسیع و نعمت‌های دائمی، منتقل می‌کند.کدام‌یک از شما بدش میآید که از زندان به قصر و کاخ، منتقل گردد؟ ولی مرگ برای دشمنان شما، منتقل شدن از قصر و کاخ، به زندان است! پدرم از رسول خدا(ص) نقل کرد که: دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است! پس مرگ پُلی است که شما را به بهشت و ان‌ها را به جهنمف منتقل می‌کند.نه دروغ میگویم و نه به من دروغ گفته شده است!».